Συμμετοχική Επιμόρφωση σημαίνει ότι όλοι όσοι παίρνουν μέρος σε μια επιμορφωτική διαδικασία συμμετέχουν ενεργά και ισότιμα σε αυτήν. Αυτό ισχύει κατεξοχήν στην πολιτική επιμόρφωση.
Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει συχνά στην πράξη. Συνήθως, στις επιμορφωτικές συναντήσεις, παίρνουν με τη σειρά το λόγο - και συνήθως μιλούν πολύ - οι ιεραρχικά ανώτεροι ή οι πιο έμπειροι κλπ, ενώ οι υπόλοιποι παριστάμενοι σιωπούν και παθητικοποιούνται. Για να υλοποιηθεί όμως μια πραγματικά συμμετοχική επιμορφωτική διαδικασία, θα πρέπει, όσο και αν αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο, να τηρηθούν οι ακόλουθες αρχές:
- Όλες οι απόψεις έχουν την ίδια αξία. Γίνονται σεβαστές, εισακούονται και καταγράφονται.
- Όλοι θεωρείται ότι μπορούν να συνεισφέρουν στο διάλογο, με βάση τις μοναδικές εμπειρίες ζωής που καθένας φέρνει μαζί του
- Ο τρόπος δουλειάς είναι συλλογικός. Όλοι δικαιούνται να έχουν χρόνο ομιλίας, που μοιράζεται δίκαια ανάμεσα στους συμμετέχοντες
- Οι επιμορφωτές δεν έχουν ρόλο «δασκάλου», αλλά συντονιστή και εμψυχωτή της συζήτησης. Προσφέρουν αφορμές για προβληματισμό, διευκολύνουν την έκφραση των απόψεων, προωθούν τη σύνθεση των γνωμών και την από κοινού επεξεργασία λύσεων.
Για να γίνουν πράξη αυτές οι αρχές, χρειάζονται να ακολουθούνται ορισμένες προδιαγραφές: - Οι συμμετέχοντες στην επιμορφωτική διαδικασία δεν είναι πολλοί (το πολύ 30), ώστε να μπορεί να γίνει άνετα ο διάλογος.
· Η εισήγηση δεν διαρκεί πολύ (το περισσότερο 15'), ώστε να δοθεί γρήγορα, κυκλικά, ο λόγος στους συμμετέχοντες και αυτοί να έχουν χρόνο για να εκφραστούν.
· Είναι αρκετά τα θέματα στα οποία δεν χρειάζεται να γίνει εισήγηση. Ο επιμορφωτής μπορεί να θέσει ερωτήματα - άξονες και με βάση αυτά να γίνει η συζήτηση και στη δευτερολογία του να διατυπώσει την άποψή του, αφού λάβει υπόψη όσα πουν οι συμμετέχοντες (βλ. πώς έθεσε τα ερωτήματα ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στη διάρκεια μιας συνάντησης στη Μεταμόρφωση Αττικής στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου). Επίσης, ο επιμορφωτής μπορεί, αντί για εισήγηση, να παρουσιάσει μια μελέτη παραδείγματος (λ.χ. τι συμβαίνει με τις απολύσεις σε μια επιχείρηση, τι συμβαίνει με τη ρύπανση στον τόπο κατοικίας του κλπ) και να γίνει ανάλυση αυτού του παραδείγματος. Στην πορεία αυτής της ανάλυσης ο επιμορφωτής θα έχει την ευκαιρία να διατυπώσει την άποψή του.
Τα αποτελέσματα που μπορεί να έχει αυτός ο τρόπος επιμόρφωσης είναι σημαντικά:
· Ενεργοποιούνται όλοι όσοι παίρνουν μέρος, καθώς διαπιστώνουν ότι τα θέματα της συζήτησης τους αφορούν άμεσα και λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι απόψεις τους.
· Η θεωρία συνδέεται με την πράξη και με τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων. Έτσι, κάθε ζήτημα εξετάζεται πιο σφαιρικά και πιο αποτελεσματικά και πρακτικά.
· Οι συμμετέχοντες γίνονται περισσότερο υπεύθυνοι και αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους, καθώς διαπιστώνουν ότι συνεισφέρουν στην διαμόρφωση απόψεων και λύσεων.
Τελικά, από όλη αυτή τη διαδικασία προκύπτουν βαθύτερες πολιτικές προεκτάσεις:
· Οι συμμετέχοντες σε αυτού του είδους την επιμόρφωση γίνονται ενεργά κοινωνικά και πολιτικά άτομα: Μαθαίνουν να συμμετέχουν, μαθαίνουν να σκέφτονται σφαιρικά και κριτικά, να εκφράζουν με θάρρος και πληρότητα την άποψή τους, να δίνουν σημασία στις γνώμες των άλλων και να αντλούν από αυτές ενδεχομένως χρήσιμα στοιχεία. Μαθαίνουν επίσης να συνθέτουν απόψεις, να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις αποδεκτές από όλους, να επεξεργάζονται από κοινού σχέδια δράσης.
· Επομένως, μαθαίνουν να διαβουλεύονται. Γίνονται περισσότερο έτοιμοι να πάρουν μέρος σε μια διαβούλευση στο εσωτερικό μιας πολιτικής οργάνωσης με στόχο τη συλλογική διαμόρφωση πολιτικών θέσεων. Επίσης, γίνονται περισσότερο ικανοί να πάρουν μέρος ως πολίτες σε κοινωνικές διαβουλεύσεις σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο για σημαντικά θέματα όπως είναι η παιδεία, η κατανομή του κοινωνικού πλούτου, το ασφαλιστικό, το αγροτικό ζήτημα, η διαχείριση του περιβάλλοντος, η κοινωνική πρόνοια κ.ά.
· Τέλος, συνδέουν τη θεωρία με την πράξη. Όσοι έμαθαν να συζητούν συλλογικά, ανοικτά και σε βάθος ένα ζήτημα δεν μπορεί παρά να αυξάνουν το βαθμό της συνειδητοποίησής τους και επομένως να αναλαμβάνουν στη συνέχεια μορφές δράσης που συνδέονται με την κοινωνική ανάπτυξη.
Συνεπώς, ο συμμετοχικός τρόπος επιμόρφωσης, και μάλιστα πολιτικής επιμόρφωσης, μπορεί να συμβάλλει - ορισμένες φορές αποφασιστικά - στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών και ουσιωδώς πολιτικοποιημένων ανθρώπων που συνεργάζονται, διαβουλεύονται και πράττουν προς την κατεύθυνση της προόδου. Αξίζει τον κόπο να δοκιμάσουμε ένα τέτοιο τρόπο επιμόρφωσης!
